بازتاب اندیشه فقهی شیخ کرکی بر مناسبات سیاسی عصرصفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ اسلام دانشگاه شیراز

2 کارشناسی ارشد تاریخ اسلام دانشگاه الزهرا

چکیده

محقق‌کرکی که یکی از علمای برجسته شیعه در عصر صفوی است، در دوره‌ای از تاریخ به ایران آمد که از رسمیت یافتن مذهب تشیع در این کشور زمان زیادی نگذشته بود و جامعه از کمبود فقهای شیعه و رساله‌های عملیه به شدت در تنگنا بود. بی‌تردید، فعالیت علمی علمای شیعه در این دوره مهم‌ترین عامل در رشد و گسترش تشیع بوده است. محقق‌کرکی ، با تألیف آثار، تربیت طلاب و تأسیس حوزه‌های علمیه و با احیای شعائر شیعه، نقش مهمی در ترویج شیعه در این عصر به ظهور رساند.
از آغاز عصر اجتهاد تاکنون شاهد تحول و تکامل نظریه ولایت فقیه بوده‌ایم و عوامل متعدد سیاسی، اجتماعی و... در تحول و تکامل این نظریه دخیل بوده است. محقق‌کرکی در زمان خود بر نیابت عامه فقیه تأکید کرده است و بااستدلال‌های فقهی خود، مبانی مشروعیت سیاسی و دینی حکومت صفوی را بنیان گذاشت. در این مقاله محقق از روش توصیفی – تحلیلی برای بررسی فرضیه مطروح خود استفاده نموده است و در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که ولایت فقیه در زمان صفویه چه جایگاهی داشته و اندیشه‌های سیاسی شیخ کرکی بر جایگاه ولایت فقیه در حکومت صفویه چه تأثیری گذاشته است؟ از آن‌جایی که وی با حل مسئله نماز جمعه در عصر غیبت در عمل برای فقیه اختیاراتی بیش از فتوا و قضاوت قائل شد به نظر می‌رسد از این طریق بر تقویت جایگاه سیاسی ولایت فقیه چه در زمان خود و چه بعد موثر بوده باشد و همین مسئله فرضیه کار است که در صورت اثبات پژوهش جدیدی محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها