نوع مواجهه و استنباط متفکران مسلمان از آیات و روایات فراوانی که در خصوص مشورت و استفاده از عقل جمعی در اداره حکومت اسلامی وارد شده است، به 3 دسته تقسیم میشود: عدهای از متفکران مسلمان از این آیات و روایات چنین استنباط کردهاند که مشورت بر حاکم اسلامی واجب نیست و حاکم اسلامی میتواند بر اساس صلاحدید خویش جامعه اسلامی را اداره کند، عدهای دیگر معتقدند: مشورت بر حاکم اسلامی واجب است اما تبعیت از رأی اکثریت بر او لازم نمیباشد و رهبر جامعه اسلامی بعد از اتمام مشورت و به دست آوردن نظر مشاوران، مبسوطالید است تا آن تصمیمی را که خودش از راه مشورت بهدست آوردهاست، انجام دهد و لزومی به تبعیت از رأی اکثریت وجود ندارد، دسته سوم از متفکران مسلمان نیز قائلند که: اولاً: مشورت بر حاکم جامعه اسلامی واجب است. ثانیاً: تبعیت از نظری که اکثریت مشاوران و کارشناسان خبره امور به آن رأی می‌دهند نیز بر او واجب است. تحقیق حاضر که بر مبنای سلسله جلسات بررسی جایگاه عقل جمعی در اعمال ولایت، نگاشته شده به بررسی دیدگاههای فوق پرداخته است تا به رأی صواب دست یابد و نظر ارجح را طبق ادلّه انتخاب نماید.
)