الگوی پارلمانی، واجد مشخصهِ عمومیِ مسئولیتِ سیاسیِ دولت در برابر مجلس است. همچنین در نظامهای مختلط، یعنی نظامهای نیمهریاستی- نیمهپارلمانی، هر یک از قوا ابزارهای مختلف سیاسی و قانونیِ نفوذ، اقتدار یا تأثیر بر یکدیگر را دارند. تاریخ حقوق اساسی در برخی کشورها نشان داده است که دولتها در چنین الگوهایی همواره تحت نفوذ و انقیاد پارلمان هستند و گاهی پارلمانها از ابزارهای نفوذ و اقتدار به صورت گسترده و غیرعُقَلایی استفاده میکنند. در حقوق اساسی برخی کشورها مانند فرانسه، آلمان و ایتالیا، ایدۀ پارلمانتاریسم عقلانیشده در برابر این آسیب مطرح شد که تکنیکهایی را برای اجتناب از ایجاد وضعیت ناپایدار در مناسبات دولت و پارلمان پیشنهاد میکند. در این مقاله سعی شده تا این ایده در چارچوب حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران تحلیل و ارزیابی شود. فرض اساسی این مقاله بر این مبنا استوار است که در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، میتوان با استفاده از تکنیکهای این ایده تا حدودی معایب الگوی موجود، در روابط میان قوا را اصلاح و تعدیل کرد. در این راستا میکوشیم نخست به مفهوم ایده پارلمانتاریسم عقلانیشده بپردازیم، سپس پیشزمینههای تاریخی و تکنیکهای آن را معرفی کنیم و در نهایت مبانی این ایده را در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران تحلیل و بررسی نماییم. نتیجه این است که چنین ایدهای میتواند برخی مشکلات مربوط به نظام نظارت و تعادل در روابط قوا را بهبود بخشد.