بررسی استئثار در حکمرانی از منظر آموزه‌های اسلامی و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دکتری حقوق عمومی، رئیس مرکز پژوهشی مبنا

3 دانش آموخته دکتری حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران، مدرس دانشگاه

4 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

چکیده

استئثار در حکمرانی به معنای مقدم داشتن خود و وابستگان بر دیگران در بهره‌مندی از موقعیت‌ها، امکانات و اموال عمومی، توسط کارگزاران حکومت است. نظر به اهمیت این بحث و آثار و نتایج آن به عنوان یکی از مهم ترین آسیب های حکمرانی، نوشتار حاضر به روش توصیفی - تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که مواجهه آموزه‌های اسلامی و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با استئثار در حکمرانی چگونه است؟ بررسی موضوع نشان می‌دهد که آیات و روایات متعددی به نهی قاطع از استئثار پرداخته و آن را از آفات حکمرانی و زمینه‌ساز بروز فساد و حتی انحطاط حکومت دانسته‌اند. هم‌چنین با عنایت به مصادیق استئثار، نظیر انحصارطلبی، ویژه خواری، رانت، رشا و ارتشاء، احتکار و اختلاس؛ نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران نیز به انحاء مختلف در قانون اساسی و قوانین و مقررات، بر ممنوعیت استئثار تأکید دارد. لکن به دلیل ضعف‌ها و خلأهای تقنینی و اجرایی، به علاوه نقایص فرهنگی و اجتماعی و عدم پایبندی کامل برخی از کارگزاران نظام به لوازم «حسن الولایه» یا «حکمرانی خوب»؛ اجرای کامل اصل ممنوعیت استئثار در کشور، با مشکلاتی مواجه می‌باشد که در این مقاله برخی پیشنهادهای کاربردی برای رفع آن ارائه گردیده است.

کلیدواژه‌ها