per
محمد جواد ارسطا
فقه حکومتی
2018-01-21
2
4
7
26
82448
شخصیت و اندیشه سیاسی کاشفالغطاء
سید جواد ورعی
jvarai@rihu.ac.ir
1
سید امین ورعی
sa.varaei@gmail.com
2
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
دانشجوی کارشناسی ارشد فقه سیاسی دانشگاه قم
علامه شیخ محمدحسین کاشفالغطاء، از فقیهان برجسته عصر خود، خاصه در بعد سیاسی ـ اجتماعی بود. موضوع مقاله حاضر، شناخت شخصیت و اندیشه سیاسی او به شمار میرود. بررسی جایگاه کاشفالغطاء در نظر اندیشمندان معاصرش، یکی از راههای آشنایی با شخصیت اوست، چنانکه مروری بر آثار و تألیفات وی، راه دیگر آشنایی با شخصیت و افکار و اندیشههای اوست؛ دو راهی که به اختصار در این مقاله دنبال شده تا گوشهای از شخصیت سیاسی، و بخشی از افکار و اندیشههای سیاسی او را نشان دهد. تفاوت نگاه او به مقولة سیاست، با نگرش رایج زمانه در این مقاله آشکار شده است. از نگاه او دین و سیاست پیوندی ناگسستنی دارند و قدرت و حکومت، به عنوان مهمترین مسئله در دانش سیاست، فلسفهای متفاوت با این مقوله در دنیای سیاست دارد. به باور کاشفالغطاء «عدالت»، فلسفه حکومت است و ارزشی «فرادینی» و «فراملّی» دارد که در پرتوی آن، ستمدیدگان به حقوق خویش میرسند و امنیت اجتماع تأمین میشود. او عاملی مثل عدالت سراغ ندارد که حکومت را رفعت بخشد و عاملی مثل ظلم نمیشناسد که سلطنت را به زیر کشد.
https://fh.smhi.ir/article_82448_f51141cf56124de777c43d707f0c1cf5.pdf
کاشفالغطاء
اجتماع
سیاست
حکومت اسلامی
عدالت
per
محمد جواد ارسطا
فقه حکومتی
2018-02-04
2
4
27
50
82449
مردم و حکومت غیر اسلامی؛ سکوت، هجرت، مقابله؟
علی فتاحی زفرقندی
a.fattahi.zafarghandi@gmail.com
1
علی بهادری جهرمی
a.bahadori.j@gmail.com
2
دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران
دکتری حقوق عمومی از دانشگاه تهران و پژوهشگر
تشکیل حکومت اسلامی نیازمند حضور و آماده کردن مقدمات آن به دست مردم است. نخستین گام فراهم کردن مقدمات، شناسایی حکومتهای اسلامی از حکومت غیراسلامی است تا متناسب با آن، فرد مسلمان وظیفه خود را در برخورد و تعامل با هر یک از این حکومتها تشخیص دهد. بنابراین لازم است ابتدا شاخصه تمایز حکومتهای اسلامی و غیراسلامی مشخص گردد. در مرحله بعد باید حکومتهای غیراسلامی را در چارچوب ادبیات فقهی بررسی کرد و دربارۀ حکم تکلیفی مردم در نحوه تعامل با حکومتهای غیراسلامی بحث نمود. به نظر میرسد عامل مشروعیت در اِعمال حاکمیت سیاسی به وسیله حکومت؛ اصلیترین شاخصه بازشناسی حکومتهای اسلامی از حکومتهای غیراسلامی است. پس از تمایز این دو دسته حکومت از یکدیگر؛ فقها حکم به حرمت مراجعه به حکومتهای غیراسلامی دادهاند و ازآنجاکه وجود حکومت در همه دورانها ضروری است، در صورت مهیا بودن شرایط، مقابله با حکومت غیراسلامی در جهت تشکیل حکومت اسلامی بر عموم مسلمین واجب خواهد بود که از طرق و مراتب مختلفی قابل تحلیل است. بدیهی است عسر و حرج، ضرر یا سایر عناوین ثانویه ممکن است در عرصۀ عمل و اجرا، این حکم اولیه را با تغییراتی مواجه سازد.
https://fh.smhi.ir/article_82449_83b34718b278ea19a076a22627ee94c1.pdf
حکومت غیراسلامی
مشروعیت
طاغوت
حاکم جائر
هجرت
per
محمد جواد ارسطا
فقه حکومتی
2018-02-04
2
4
51
78
82450
نقش (تأثیر) اراده و رضایت مردم در مشروعیت حکومت معصوم (ع)
حامد نیکونهاد
hamednikoonahad@gmail.com
1
فاطمه سادات نقوی
f.s.naghavi93@gmail.com
2
استادیار گروه حقوق عمومی و بین الملل دانشگاه قم
دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه قم
تبیین صحیح مبنای مشروعیت حکومت اسلامی نقش بهسزایی در نشان دادن چهره عقلایی، انسانی و فطری دین اسلام دارد. در بررسی کلامی مسئله مشروعیت حکومت، که آثار فقهی و حقوقی تعیینکنندهای دارد، با دو فعل از افعال الهی مواجه هستیم: از یکسو خداوند انسانی عاقل، مختار و مدنی بالطبع آفریده است؛ انسانی که در آخرت پاسخگوی اعمال خود خواهد بود. از سوی دیگر، خدا او را به مدد ارسال رسل و تشریع، مکلف به اطاعت از اولیای منصوب از جانب خود نموده است. این نوشتار با روشی توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که دو مؤلفه فوق (خلق انسانِ با اوصاف یادشده در کنار نصب ولی) به عنوان دو فعل الهی، چه تأثیری بر تبیین مبانی نظری مشروعیت در اندیشه سیاسی شیعه دارد. از منظر این نوشتار با تحلیلی هماهنگ از فعل خداوند در حوزه تکوین و تشریع، تحقق مقبولیت مردمی برای تأسیس حکومت دینی امری ضروری است که نفی این ضرورت، مساوی با حصول نقض غرض از سوی پروردگار است. با این استدلال، حاکم معصوم(ع) نیز مردم را بر خلاف رضایت آنان، مجبور به پذیرش حکومت دینی نمیکند.
https://fh.smhi.ir/article_82450_a92dfc5842ef4f02478af0170bb3dfbf.pdf
مشروعیت
تکوین
تشریع
حکومت
اندیشه سیاسی
شیعه
per
محمد جواد ارسطا
فقه حکومتی
2018-02-04
2
4
79
104
82459
چیستی مذاق شرع، حجیت و نقش آن در استنباط
علی محمد سرلک
sarlak59@gmail.con
1
استادیار دانشگاه علوم پزشکی گلستان
در این تحقیق مسئله اساسی چیستی مذاق شارع تبیین میشود. برای مذاق شارع، معانی متفاوتی ذکر کردهاند، اما بدیهی است که صحیحترین معنای یک اصطلاح را باید نزد واضع آن و در فضای زایش آن یافت که در اینجا دلالتی از سنخ «مذهب شرع» و «دستگاه شریعت» دارد. حال اگر شرع را دستگاهی بدانیم که شارع برای تأمین سعادت دنیوی و اخروی بشر طراحی کرده است، به دلیل ناتوانی ما از درک واقع، یک فقیه در ذهن خویش پس از ممارست فراوان و رسیدن به قوه اجتهاد، به مدد ادله شرعی، به نظامی از شریعت میرسد. این ساختار ذهنی، همان مذاق و دستگاه شریعت است که پس از برساخته شدن در ذهن فقیه، به خطوربط او در کلیه استدلالها جهت میدهد و همچون سنگ محک، قدرت سنجش و ارزیابی ادله مختلف و یافتن حکم در موارد غیرمنصوص را به فقیه اعطا میکند.
https://fh.smhi.ir/article_82459_e65c1dd334d258c2652e020c942d9788.pdf
مذاق شارع
دستگاه شریعت
طریقه شارع
نظام شریعت
per
محمد جواد ارسطا
فقه حکومتی
2018-02-04
2
4
105
126
82460
نحوه مواجهۀ امیرالمؤمنین(ع) با صاحبان قدرت
محمد جواد ارسطا
mjarasta@ut.ac.ir
1
امید خاکی
parvaz5a@gmail.com
2
دانشیار گروه حقوق عمومی و بین الملل دانشگاه تهران
دانش آموخته کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه مفید
یکی از مهمترین وقایع تاریخ سیاسی صدر اسلام مسئله خلافت و جانشینی نبی مکرم اسلام(ص) است، زیرا با وجود تأکید صریح و روشن پیامبر(ص) بر امامت و خلافت بلافصل امیرالمؤمنین علی(ع) متأسفانه این اتفاق رخ نداد. شورایی که در سقیفه تشکیل شد این حق مسلم را از امام علی(ع) غصب کرد و دین نوپای اسلام و جامعه اسلامی را از هدایت و رهبری آن امام محروم ساخت. اما نکتهای که در این ماجرا درخور تأمل است، نحوۀ مواجهه امام(ع) با این بدعت خطرناک است، که مدارا و مصلحتانگاری را در سیرۀ سیاسی امام علی(ع) نشان میدهد. نوع مواجههای که امیرالمؤمنین(ع) در برابر این تضییع حق برگزیدند، بر توجه به مهمترین مصالح اسلام و مسلمین و تأکید بر همگرایی اسلامی استوار بود. امام علی(ع) ضمن پرهیز از مقابله مسلحانه و دیگر روشهای تحریکآمیز، همکاری نسبی با حکومت را در پیش گرفتند و در بسیاری از مواقع، مشورتهای راهبردی به خلفای سهگانه دادند، اما درعینحال از پذیرش مسئولیت در حکومت آنان امتناع کردند. بااینحال امام علی(ع) ضمن تأکید همیشگی بر حق خود، در مورد حق ضایعشدۀ خویش روشنگری میکردند. در نهایت ایشان هنگامی خلافت مسلمین را پذیرفتند که خواست واقعی مردم بر این امر استقرار یافت.
https://fh.smhi.ir/article_82460_ae9b75e9d2ab60bcb3c6c60ca24c2590.pdf
امیرالمؤمنین
خلفای صدر اسلام
مصلحت اهم
پرهیز از تفرقه
حفظ وحدت
per
محمد جواد ارسطا
فقه حکومتی
2018-02-04
2
4
127
151
82461
ملاحظاتی بر تأثیر «سیاستهای کلی نظام» بر تقنین با تأکید بر «سیاستهای کلی خانواده ابلاغی 1395»
سید مهدی دادمرزی
dadmarzism@yahoo.com
1
عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه قم
جایگاه مقوله نو پیدای «سیاستهای کلی نظام» و تأثیر آن بر حوزه تفنین بهطور عام و قانونگذاری در عرصه خانواده به گونه خاص، در منظومه نظام حقوقی کشور ما دارای ابعاد واناکاویده بسیاری است. در این مقاله بر اساس روششناسی حقوقی، نخست خطوط کلی و مسائل محوری «سیاستهای کلی نظام» بهمثابه موضوعی مستحدث در نظام حقوق اساسی کشور پایش شده است. سپس بر اساس دیدگاه مختار، نسبت به محورهای یادشده، بهصورت مصداقی، آخرین سیاست کلی ابلاغی در شهریور 1395 تا زمان نگارش متن حاضر (تیر 1397) که مربوط به «خانواده» است، معرفیشده و تأثیر «سیاستهای کلی خانواده»، بهویژه بر فرآیند قانونگذاری مجلس شورای اسلامی در مقوله خانواده پس از تاریخ ابلاغیه یادشده، مرور شده است. در ادامه با اشاره به چند قانون مصوب مجلس، میزان انطباق مصوبات مجلس باسیاستهای کلی خانواده با دو رویکرد: «انطباقی» و «عدم مغایرت»، مورداشاره واقعشده است. در راستای تبیین ضمانت اجرای سیاستهای یادشده به این نتیجه دستیافتهایم که اجرای این سیاستها، با سازوکاری نسبتاً مشخص، توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام رصد و گزارش داده میشود و توسط شورای نگهبان و در راستای اعمال نظارت ذاتی این شورا بر مصوبات مجلس، مورد اعمال قرار میگیرد؛ اگرچه تاکنون این مهم در موضوع خانواده عمدتاً با رویکردی غیر فعالانه و در چارچوب تشخیص «عدم مغایرت» و نه «وجود انطباق» صورت پذیرفته است.
https://fh.smhi.ir/article_82461_5ffcf421e2e33ff4c366a7360be94579.pdf
سیاستهای کلی نظام
خانواده
شورای نگهبان
مجمع تشخیص مصلحت نظام
نظارت